ประวัติ บ้านกุดตาใก้ สายนาวัง

ประวัติ บ้านกุดตาใก้ สายนาวัง
เรียบเรียบเรียง โดย
นายสิทธิโชค  อันทราศรี
คณะครุศาสตร์  สาขาวิชาสังคมศึกษา
มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม

ความเป็นมาของหมู่บ้าน

บ้านกุดตาไก้  ตำบลสายนาวัง อำเภอนาคู จังหวัดกาฬสินธุ์ มีประวัติการตั้งถิ่นฐานมายาวนานกว่า ๑๘๐ ปี ชาวบ้านส่วนใหญ่เป็นชาวภูไท เมื่อ พ.ศ. ๒๓๖๙ เจ้าอนุวงศ์ผู้ครองนครเวียงจันทน์เป็นกบฏต่อไทย กองทัพไทยไปปราบชนะ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๓ ทรงมีพระราชดำริให้กองทัพไทย ไปกวาดต้อนเอาครอบครัวหัวเมือง ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง ข้ามมาอยู่ฝั่งขวาแม่น้ำโขง เพื่อมิให้เป็นทางเสบียงอาหารแก่ญวน ชาวเมืองวังจึงถูกกวาดต้อนมาตั้งเป็นเมืองกุดสิมนารายณ์ ปีพ.ศ. ๒๓๘๘ เป็นปีที่เจ้าราชวงศ์ (กอ) ลงไปเฝ้าที่กรุงเทพ ฯ และได้รับพระราชทานตราตั้งให้เป็นพระธิเบศวงษา เป็นเจ้าเมืองกุดสิมนารายณ์ คนแรก หรือ อ.เขาวงในปัจจุบัน (นายนรเก โทธิเบศร์วงษา, 2519 : 32)

เมืองกุดสิมนารายณ์ปกครองกันต่อมา ปรากฏมีดินแตกระแหงที่ท้ายเมือง กว้างเท่าฟองไข่เป็ด ลึกกว่าด้ายหลอดหนึ่งผูกลูกตุ้มหย่อนลงไปไม่ถึงก้น เห็นไม่เป็นศิริมงคลผู้คนจึงอพยพแยกย้ายเมืองไปตั้งอยู่ตามสถานที่ต่างๆ ที่มีความอุดมสมบูรณ์ (นายนรเก โทธิเบศร์วงษา, 2519 : 32) ผู้คนที่มาตั้งบ้านกุดตาไก้ คือ “นายกวานบ้าน” (ไม่ทราบชื่อที่แน่ชัด) โดยตั้งบ้านครั้งแรกอยู่ทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน ปัจจุบันบ้านกุดตาไก้พัฒนา หมู่ ๗ ต่อมาหมู่บ้านเกิดโรคระบาดอย่างร้ายแรงจึงทำให้ชาวบ้านต้องย้ายไปทางทิศตะวันตกของหมู่บ้าน ซึ่งเป็นคุ้มบ้านน้อย หรือ บ้านกุดตาไก้ หมู่ ๔ ในปัจจุบัน (นายอำนาจ วิลาศรี, 2558 : สัมภาษณ์) บ้านกุดตาไก้เป็นหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ระหว่างเมืองใหญ่สองเมืองในสมัยอดีต คือเมืองภูแล่นช้าง และเมืองกุดสิมนารายณ์ ซึ่งมีหนองน้ำกุดแฮ่เป็นจุดกึ่งกลางระหว่างเมืองทั้งสอง ดังนั้นบ้านกุดตาไก้จึงต้องต้อนรับเจ้าเมืองทั้งสองฝั่งเป็นประจำทุกปีในสมัยอดีต โดยใช้ผ้าทอ หรือ ผ้าคราม ซึ่งเป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษเป็นของกำนัลมอบให้แก่เจ้าเมืองทั้งสองฝั่ง ต่อมาเจ้าเมืองภูแล่นช้างได้อัญเชิญ “เจ้าปู่ตารำภมร” มาสถิตอยู่ ณ กุดตาไก้เพื่อเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำหมู่บ้าน ชาวบ้านกุดตาไก้ จึงขึ้นกับเจ้าเมืองภูแล่นช้างนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา (นายเขียน คะโยธา, 2558 : สัมภาษณ์)

บ้านกุดตาไก้เป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ หนองน้ำใกล้หมู่บ้าน (หรือกุดแฮ่ในปัจจุบัน) มีสัตว์ขนาดเล็กชื่อ “ไก้” มีรูปร่างเล็กคล้ายกระจง ผู้คนมักล่ามาเป็นอาหาร จนในปัจจุบันสูญพันธุ์ไป หมู่บ้านนี้จึงได้ชื่อว่า “กุดตาไก้”  ต่อมาศูนย์พัฒนาการเคลื่อนที่มาเปลี่ยนชื่อเป็น “กุดตาใกล้” ในปี พ.ศ. ๒๕๒๕  ซึ่งในปัจจุบันชาวบ้านกุดตาไก้ รณรงค์ให้อนุรักษ์ชื่อหมู่บ้านไว้ให้เป็นดั่งเดิม ชาวบ้านจึงนำชื่อหมู่บ้านกลับมาใช้เหมือนเดิมจากที่เคยเปลี่ยนโดยศูนย์พัฒนาการเคลื่อนที่ ในปี พ.ศ.๒๕๕๐  (นายอำนาจ วิลาศรี, 2558 : สัมภาษณ์)  

ลักษณะภูมิประเทศ เดิมบ้านกุดตาไก้มีพื้นที่มีความอุดมสมบูรณ์ สัตว์ป่าชุกชุม เช่น นกกา เก้ง ไก้ ค้างคาว ฯลฯ อาศัยอยู่มากมาย นอกจากนี้ยังมีความหลากหลายของพันธุ์พืชนานาชนิด เป็นแหล่งอาหาร  และสมุนไพรพื้นบ้านของคนในชุมชน ต่อมาชุมชนมีการขยายตัว เกิดความต้องการทั้งพื้นที่สำหรับอยู่อาศัย พื้นที่สำหรับการเกษตร ตลอดจนมีการแผ้วถางทำลายต้นไม้ใหญ่น้อย สำหรับสร้างบ้านเรือน ปันจุบันบ้านกุดตาไก้ เป็นพื้นที่เพาะปลูกส่วนใหญ่เป็นที่นาดอน ลักษณะดินเป็นดินร่วนปนทราย ในเขตพื้นที่ บ้านกุดตาไก้  ใช้ที่ดินสำหรับการเพาะปลูกเป็นส่วนใหญ่ ประมาณ ร้อยละ ๖๐ ของพื้นที่ทั้งหมด  ที่เหลือจะเป็นที่อยู่อาศัยและที่สาธารณะ การใช้ประโยชน์ของที่ดินยังใช้ไม่ได้เต็มที่เนื่องจากดินส่วนมากจะเป็นดินร่วนปนทราย     และยังขาดแคลนน้ำ ในการทำการเกษตร (นายอำนาจ วิลาศรี, 2558 : สัมภาษณ์)  

ที่ตั้ง

ทิศเหนือติดกับ บ้านนากระเดา ต.สายนาวัง อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์                                              

ทิศใต้ติดกับ บ้านหนองห้าง ต.โนนนาจาน อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์                                                          

ทิศตะวันออกติดกับ บ้านส้มป่อย ต.สระพังทอง อ.เขาวง จ.กาฬสินธุ์                                                       

ทิศตะวันตกติดกับ บ้านจาน ต.โนนนาจาน อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์

-จักรยานคันแรกเป็นของ นายคำภา  คะโยธา เมื่อปี พ.ศ.2509

          -มอเตอร์ไซค์คันแรกเป็นของ นายพรหมมา  กุดตระแสง เมื่อปี พ.ศ.2509

          -รถยนต์คันแรกเป็นของ นายสว่าง เมื่อปี พ.ศ. 2510

          -ใบยาสูบถูกนำเข้ามาปลูกในหมู่บ้านครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ. 2511

          -ปุ๋ยเคมีเข้ามาหมู่บ้านกุดตาไก้ครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ. 2511 โดย โดยหน่วยพัฒนาการทหารเคลื่อนที่

          -โรงสีของหมู่บ้านกุดตาไก้เป็นของ นายโชติ คะโยธา เมื่อปี พ.ศ. 2511

          -ร้านค้าแห่งแรกของบ้านกุดตาไก้ เป็นของ นายโชติ คะโยธา เมื่อปี พ.ศ. 2512

          -เครื่องปั่นไฟเครื่องแรกเป็นของ นายทองแดง แก้วคำภา เมื่อปี พ.ศ. 2524

          -อุปกรณ์เครื่องใช้ไฟฟ้าเข้ามาหมู่บ้านกุดตาไก้ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2524

          -ไฟฟ้าเข้ามาหมู่บ้านกุดตาไก้ ครั้งแรกเมื่อ ปี พ.ศ 2524

          -น้ำประปาเข้ามาหมู่บ้านกุดตาไก้ ครั้งแรกเมื่อ ปี พ.ศ. 2524

          -ทีวีเครื่องแรกของหมู่บ้านกุดตาไก้ เป็นของ นายธีระวัฒน์ บุษมงคค เมื่อปี พ.ศ.2525

          -บ้านกุดตาไก้ ถูกเปลี่ยนชื่อเป็น บ้านกุดตาใกล้ เมื่อปี พ.ศ. 2525 โดยศูนย์พัฒนาการเคลื่อนที่

          -รถไถเดินตามคันแรกเป็นของ นายประชิน  วรสาร เมื่อปี พ.ศ. 2535

          -สำนักสงฆ์วิสุทธิญาณสุนทร (วัดป่า) บ้านกุดตาไก้ก่อตั้ง เมื่อปี พ.ศ. 2535

          -ถนนลาดยางสร้างเสร็จครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2538

          -มีเมรุครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2538

          -โทรศัพท์บ้านเข้ามาหมู่บ้านกุดตาไก้ครั้งแรก เป็นของ นายสานิตย์ เมื่อปี พ.ศ. 2539

          -แท็งก์น้ำสร้างที่หมู่บ้านกุดตาไก้ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2540

          -ปัจจุบันเปลี่ยนคืนเป็นบ้านกุดตาไก้ เมื่อปี พ.ศ. 2550

อดีตผู้ใหญ่(กวานบ้าน) และ กำนัน(ตาแสง) ของหมู่บ้านกุดตาไก้

          1.นายสิม         (ไม่ทราบว่ามีนามสกุลหรือไม่)      เมื่อปี พ.ศ. 2457 – 2463

          2.นายบุตรดี      วรสาร                               เมื่อปี พ.ศ. 2463 – 2469

          3.นายจ่อม       วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2469 – 2475

          4.นายวงศ์        วรสาร                               เมื่อปี พ.ศ. 2475 – 2485

          5.นายวารี        วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2485 – 2487

          6.นายงอน        คะโยธา                              เมื่อปี พ.ศ. 2487 – 2503

          7.นายเกิ่ง         ศรีพะยอม                           เมื่อปี พ.ศ. 2503 – 2505

          8.นายเภา        วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2505 – 2518

          9.นายบรรจง     โวหารกล้า                           เมื่อปี พ.ศ. 2518 – 2524

          10.นายบรรจง   โวหารกล้า                           เมื่อปี พ.ศ. 2524 – 2541 กำนันคนแรกของหมู่บ้านกุดตาไก้ ต.สายนาวัง อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์        

11.นายอำนาจ   วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2541 – 2551 กำนันคนที่สองของหมู่บ้านกุดตาไก้ ต.สายนาวัง อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์ กำนันยอดเยี่ยมพ.ศ. 2550

เดิมบ้านกุดตาไก้มีเพียงหมู่ที่ 4 เพียงหมู่บ้านเดียว แต่เมื่อปี พ.ศ. 2528 ได้แยกการปกครองออกเป็น 2 หมู่บ้าน คือหมู่ที่ 4 และหมู่ที่ 7 โดยมีผู้ใหญ่หมู่บ้านหมู่ที่ 7 ปกครองตามลำดับดังนี้

          1.นายจอม       วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2528 – 2542

          2.นายทองแดง   แก้วคำภา                           เมื่อปี พ.ศ. 2542 - 2552

ปัจจุบันการปกครอง ประกอบด้วย บ้านกุดตาไก้ หมู่4 (บ้านน้อย) และบ้านกุดตาไก้พัฒนา หมู่ 7 โดยมีผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 4 และ หมู่ที่ 7 ปกครองดังนี้

          1.นายเจริญ      วิลาศรี                               เมื่อปี พ.ศ. 2551 – ปัจจุบัน

          2.นายเมืองมนต์  สุขพันธ์                              เมื่อปี พ.ศ. 2552 – ปัจจุบัน

ประชากร  หมู่ 4  ชาย...214...คน  หญิง...230...คน  รวม  444 คน   97 ครัวเรือน                          ประชากร  หมู่ 7  ชาย...221...คน  หญิง...240...คน  รวม  461 คน     112 ครัวเรือน            (ข้อมูลสถิติ พ.ศ. 2558)                                                 

บุคคลสำคัญของหมู่บ้าน กุดตาไก้

ที่มา https://dna2532.wordpress.com/2011/09/07/ประวัติ บำรุง-คะโยธา

          นายบำรุง คะโยธา เกิดที่บ้านกุดตาไก้ เมื่อปี พ.ศ. 2493 จบการศึกษาระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง เป็นผู้นำรากหญ้า ท้าอธรรม ตั้งแต่กลับมาจากการเป็นกรรมกรในกรุงเทพฯ นายบำรุง  คะโยธา                  พาเกษตรกรรวมกลุ่มผู้เลี้ยงหมู ต่อสู้เรียกร้องความเป็นธรรมให้กับกลุ่มผู้เลี้ยงหมู ทดลองทำการแปรรูปหมูเป็นสินค้าในรูปแบบต่างๆ แต่ก็ไม่ประสบผลสำเร็จทางการตลาด ต่อมานายบำรุง  คะโยธา ร่วมกับเอ็นจีโอและผู้นำเกษตรกรคนอื่นๆ พาพี่น้องเกษตรกรจัดตั้งสมัชชาเกษตรกรรายย่อยภาคอีสาน (สกยอ.) ที่ขอนแก่น                นายบำรุง คะโยธา เป็นผู้นำในการเรียกร้องและต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมให้แก่เกษตรกร ขณะที่มีผู้นำอื่นๆ อาศัยเกษตรกรไต่เต้าในลักษณะ “นายหน้าค้าความจน” และเรียกรับเงินจากเกษตรกร  นายบำรุง คะโยธา  ไม่เคยมีพฤติกรรมไม่ดีเช่นนี้ ผู้นำเกษตรกรแตกแยกกัน กลายเป็น สกยอ.1 และ สกยอ.2 หลายคนไปสมัครเป็น สส.บัญชีรายชื่อของพรรคการเมือง บางคนอยู่ในกองทุนฟื้นฟูเกษตรกร บางคนติดคุกอยู่ที่บุรีรัมย์                  นายบำรุง คะโยธา และผู้นำอีกส่วนหนึ่งพากันก่อตั้ง “สมัชชาคนจน” รวมเครือข่ายเกษตรกรกว่า 100 ชุมชน ชุมนุมเรียกร้องหน้าทำเนียบ 99 วัน จนถือว่าเป็นม็อบที่อยู่นานที่สุดตั้งแต่มีการเรียกร้องความเป็นธรรมให้แก่ เกษตรกร ซึ่ง มีทั้งที่ประสบผลสำเร็จ เกษตรกรได้รับสิทธิที่ดิน ได้ผ่อนเบาหนี้สิน เกิดกองทุนฟื้นฟูเกษตรกร ช่วยปลดหนี้และประนอมหนี้แก่เกษตรกร

สถานที่ผู้คนอพยพมาอยู่บ้านกุดตาไก้ครั้งแรก 

ปัจจุบันอยู่ที่ข้างบ้านของนายเสวิด วิลาศรี บ้านกุดตาไก้ หมู่ที่ 7

หนองกุดแฮ่ ปัจจุบันอยู่บ้านกุดตาไก้ หมู่ที่ 4

แท็งก์น้ำบ้านกุดตาไก้ สร้างครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2540 ปัจจุบันอยู่บ้านกุดตาไก้ หมู่ที่ 7 ยังใช้การได้

มีเมรุครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2538 ปัจจุบันอยู่บ้านกุดตาไก้ หมู่ที่ 4

อ้างอิง

          นรเก  โทธิเบศร์วงษา. (2519). ตำนานไทย – พุไทยวัง. [ม.ป.ท: ม.ป.พ.].       

นายเขียน คะโยธา. อายุ 82 ปี. บ้านเลขที่ 51 บ้านกุดตาไก้ หมู่ 4 ต.สายนาวัง อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์. ผู้ให้สัมภาษณ์. นายสิทธิโชค  อันทราศรี. ผู้สัมภาษณ์. วันที่ 17 ตุลาคม 2558.

          นายบรรจง  โวหารกล้า. อายุ 78 ปี. บ้านเลขที่ 64 บ้านกุดตาไก้ หมู่ 4 ต.สายนาวัง อ.นาคู                        จ.กาฬสินธุ์. ผู้ให้สัมภาษณ์. นายสิทธิโชค  อันทราศรี. ผู้สัมภาษณ์. วันที่ 17 ตุลาคม 2558.

นายอำนาจ  วิลาศรี. อายุ 60 ปี. บ้านเลขที่ 58 บ้านกุดตาไก้ หมู่ 4 ต.สายนาวัง อ.นาคู จ.กาฬสินธุ์. ผู้ให้สัมภาษณ์. นายสิทธิโชค  อันทราศรี. ผู้สัมภาษณ์. วันที่ 17 ตุลาคม 2558.

เที่ยวงาน "เหยา" มาเว้าภูไทนำเดวเด้อ...

ขอขอบคุณข้อมูล จาก http://www.sawasdeenakhonphanom.com/

ความเป็นมาของพิธีเหยา

       ผีฟ้าหรือผีแถน มีลักษณะเป็นเทพมากกว่าผี และเป็นผู้ที่อยู่สูงกว่าผีอื่นชนิดอื่น มิได้อยู่บนต้นไม่ ภูเขา หรือพื้นดิน ชาวอีสานทุกท้องถิ่นนับถือผีฟ้ากันอย่างเคร่งครัดจริงจังชาวอีสานส่วนใหญ่มีความเชื่อศรัทธา “ผีฟ้าหรือแถน ” ซึ่งเชื่อว่ามีบทบาทสามารถให้ดีให้ร้ายแก่มนุษย์ สามารถดับยุคเข็ญหรือทำลายล้างอุปสรรคทั้งปวงได้ตลอกจนคอยเช่วยเหลือมนุษยืเมื่อยามประสบ
ความเดือดร้อนหรือประสบภัยพิบัติ เป็นต้นว่า เมื่อยามเจ็บป่วยไข้ ชาวบ้านก็จะทำพิธีเหยา หรือบางท้องถิ่นเรียกว่า ลำผีฟ้า โดยอัญเชิญ อ้อนวอนขอร้องให้ผีฟ้าลงมาช่วยขจัดโรคภัย ผีฟ้าที่อัญเชิญลงมานั้นว่วนใหญ่มีชื่อพ้องกับตัวละครในวรรณกรรมพื้นบ้านอีสาน เช่น พิมพา จูมคำ ศรีธน มโนรา สีดา สินชัย อรพิม เป็นต้น เชื่อว่าขณะที่บุคคลดังกล่าวตอนยังมีชีวิตตอยู่บนโลกนั้นต้องเคยประกอบคุณงามความดี คอยช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ด้วยกันมาอย่างต่อเนื่อง ได้สั่งสมบุญบารมีไว้มาก ดังนั้นเมื่อตายไปจึงได้ไปเกิดบนสรวงสวรรค์ กลายเป็น “ ผีฟ้า” สามารถลงมาช่วยเหลือผู้คนบนโลกได้เช่นเคย ชาวอีสานจึงเชื่ออย่างสนิทใจว่า ผีฟ้าเป็นผีหรือเทพที่ทรงคุณธรรม เป็นทั้งผู้สร้างโลกและทำให้เกิดมนุษย์ ตลอดจนคอยช่วยเหลือมนุษย์ เมื่อยามประสบปัญหาเดือดร้อน ถือเป็นผีบรรพชนของตนเองจึงต้องศรัทธาเคารพอย่างยำเกรง

ความเชื่อเกี่ยวกับพิธีเหยาของชาวผู้ไทย
                     การที่ชาวอีสานต้องอ้อนวอนอัญเชิญผีฟ้า ให้มาช่วยรักษาผู้ป่วยนั้น ด้วยเชื่อว่าการเจ็บป่วยของมนุษย์ น่าจะเกิดจากการล่วงละเมิดต่อผี เรียกว่า “การผิดผี” ผีจะลงโทษให้มีอันเป็นไปต่างๆ การเหยาหรือลำผีฟ้าเป็นพิธีกรรมรักษาผู้ป่วยโดยอัญเชิญผีฟ้าให้ลงมาสิงสถิตในร่างของคนทรงหรือ “นางเทียม” (ผู้หญิงที่สมมติขึ้น) เพื่อจะให้ทำนายลักษณะอาการของผู้ป่วย ประกอบพิธีกรรมรักษาและยังเป็นสื่อกลางระหว่างผีที่มากระทำให้ร้ายกับผู้ป่วยให้มีความเข้าใจต่อกันอีกด้วย

พิธีกรรมเหยาของชาวผู้ไทย จำแนกได้ 4 ลักษณะดังนี้

             1. การเหยาเพื่อชีวิต เป็นลักษณะการเหยาเพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย หรือเหยาต่ออายุ ภาษาหมอเหยาเรียกว่า เหยาเพื่อเลี้ยมหิ้งเลี้ยมหอ
             2. การเหยาเพื่อคุมผีออก เป็นการสืบทอดหมอเหยา กล่าวคือ เมื่อมีผู้ป่วยรักษาอย่างไรก็ไม่หาย เมื่อเหยาดูแล้ว ผีบอกว่าจะต้องเป็นหมอเหยารักษาจึงจะหาย ดังนั้นหมอเหยาจึงมีการเหยาคุมผีออก (เนื่องจากมีผีร้ายเข้าสิง) ถ้าผีออกผู้ป่วยก็จะลุขึ้นมาร่ายรำกับหมอเหยาด้วยจะทำให้อาการป่วยไข้นั้นหาย ผู้ที่เป็นหมอเหยาที่มาทำหน้าที่เหยาก็จะมีตำแหน่งเป็นแม่เมือง ส่วนผู้ป่วยที่หายก็จะกลายเป็นหมอเหยาต่อ ซึ่งจะมีตำแหน่งเป็นลูกเมืองต่อไป
             3. การเหยาเพื่อเลี้ยงผี เนื่องจากในปีหนึ่งๆหมอเหยาจะไปเหยาเพื่อรักษาผู้ป่วยบ้างผรือเหยาเพื่อจุดประสงค์อื่นก็ตาม จำเป็นที่หมอเหยาจะต้องจัดงานเลี้ยงเพื่อขอบคุณผี โยจะจัดในช่วงเดือน 4 หรือเดือน 6 ของทุกๆปี แต่ถ้าในปีใดหมอเหยาไม่ได้เหยามากนักหรือว่าข้าวปลาไม่อุดมสมบูรณ์ก็จะไม่เลี้ยง หากแต่จะทำพิธีฟายน้ำเหล้า(ใช้ใบและดอกไม่มาจุ่มน้ำเหล้าและประพรมให้กระจายออกไป) แทนในการเหยาเลี้ยงผีนั้นอาจะเป็นแม่เมืองหรือลูกเมืองเป็นผู้กระทำก็ได้ โดยผู้เป็นเจ้าภาพจะเชิญแขกหรือบรรดาหมอเหยาด้วยกัน ตลอดจนญาติพี่น้องมาช่วยในการจัดงาน โดยจะ มีการเหยาอยู่ 2 วันกับ 1 คืน
            4. การเหยาเอาฮูปเอาฮอย เป็นพิธีกรรมเหยาในงานประเพณี การเหยาเอาฮูปเอาฮอยจะทำกันในงานบุญพระเวสฯของแต่ละปี และจะทำติดต่อกัน 3 ปี เว้น 1 ปี จึงจะทำอีก พิธีเหยานี้ส่วนใหญ่ผู้ทำพิธีจะเป็นผู้ชายล้วน คำเหยาหรือกลอนจะเป็นไปในเรื่องของอวัยวะเพศและเรื่องเพศสัมพันธ์ แม้แต่การสอยก็เป็นคำลามก

วัตถุประสงค์ของพิธีเหยา
            1. เพื่อรักษาผู้ป่วย            
2. เพื่อต่ออายุหรือเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต            
3. เพื่อขอบคุณผีหรือวิญญาณที่มาช่วยรักษาผู้ป่วย            
4. เพื่อช่วยปกปักรักษาให้อยู่ดีมีสุข

อุปกรณ์และองค์ประกอบที่ใช้ในพิธีเหยา
ในการเหยาของชาวอีสานนั้นส่วนใหญ่มักมีองค์ประกอบ 4 ส่วนกล่าวคือ           
 1. หมอเหยา (บางท้องถิ่นเรียกว่าหมอลำผีฟ้า)   
 2. หมอแคน           
 3. ผู้ป่วย           
 4. เครื่องคาย ซึ่งประกอบด้วย

๑. ผ้าซิ่น ๑ ผืน มีหัว มีตีน (มีเชิง ) นิยมใช้ผ้าฝ้าน ๑ วา สำหรับผู้ป่วยที่เป็นหญิง และผ้าซิ่น ๑ ผืนสำหรับผู้ป่วยที่เป็นชาย๒. ผ้ามน (ผ้าที่ทำให้มุมมีลักษณะโค้ง) ๑ ชิ้น ๓. แพรขาว ๑ วา ๔. เงิน ๔ บาท ๘ สตางค์ ๕. กรวยดอกไม้ ๖. ขันน้ำหอมใส่ขมิ้น ๓ ฝาน ๑ ขัน ๗. ไข่ไก่ดิบสำหรับเสี่ยงทาย ๑ ฟอง ๘. เหล้า ๑ ขวด (ให้เรียกว่าน้ำหอม) ๙. ข้าวเหนียวสุก ๑ ก้อน ๑๐. ข้าวสารสำหรับวางไข่ ประมาณ ๑ ขัน หรือ ๑ ถ้วย ๑๑. ขัน ๕ ขัน ๘ ๑๒. บุหรี่ 4 มวน ๑๓. คำหมก ๔ คำ ๑๔. เทียนไข ๙ คู่และ ๖ คู่ รวมเป็น ๑๕ คู่ ๑๕. ดอกไม้ ๕ คู่ กับ ๓ คู่ รวมเป็น ๘ คู่ (ใช้เฉพาะดอกไม้ขาว) ๑๖. ผมของใครก็ได้ขนาดเท่ากับนิ้วก้อย (ประมาณ 1 ปอย) ๑๗. หวีและกระจก

             เครื่องคายดังกล่าวจะต้องวางไว้ใน “ถาดเครื่องเซ่น”
 เมื่อกระทำพิธีเสร็จจะยกเครื่องคายทั้งหมดขึ้นไว้บนหิ้งเป็นเวลา 
๑ คืน จึงยกลงมาได้ ส่วนน้ำขมิ้นนั้นจะให้ผู้ป่วยดื่มเพื่อรักษาโรค

กระบวนการพิธีเหยา

             เมื่อเตรียมเครื่องคายเรียบร้อยแล้วหมอเหยาที่ทำพิธี(ครูบา) จะเริ่มกล่าวคำไหว้ครู และเสี่ยงทายอธิฐานว่าผู้ป่วยจะมีกาสหายป่วยได้หรือไม่ โดยการนำเอาขมิ้นฝานลงในน้ำ ๗ ฝาน ถ้าขมิ้นทั้ง ๗ ฝานอยู่รวมกัน แสดงว่าผู้ป่วยมีโอกาสรักษาหายได้ ถ้าขมิ้นไม่รวมกันก็แสดงเห็นว่า อาจรักษาให้หายได้ค่อนข้างยากหลังจากทำพิธีเสี่ยงแล้ว จะมีครูบา (หมอเหยา) คนเก่าซึ่งตายไปแล้วกลับกลายเป็นผีฟ้ามาสิงร่างครูบาซึ่งจะเป็นหมอเหยาทำให้หมอเหยาพูด
: พูดเกี่ยวกับสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยที่กำลังรักษาอยู่ มีอาการเจ็บป่วย ซึ่งอาจจะเป็นเพราะผีบรรพชนอยากได้ของบังสุกุล หรือเป็นเพราะผู้ป่วยขายควายขายนา โดยมิได้บอกกล่าวผีบรรพชน หรือคนในครอบครัวทะเลาะเบาะแว้งกัน เป็นต้น 
   ผู้ที่นั้นอยู่รอบข้างจะคอยฟังและจดบันทึกไว้ ถ้าเป็นจริงตามที่หมอเหยาพูดญาติของผู้ป่วยจะพากันกล่าวยอมรับและจะปฏิบัติตามที่ต้องการ ถ้าในกรณีที่ครูบาเก่าของผู้ป่วย(ผู้ป่วยเคยมีครูบามาแล้ว และครูบาผู้นั้นตายจึงได้เข้ามาเป็นลูกน้องของครูบาใหม่) 
ต้องการเครื่องบริขาร ผู้ป่วยจะต้องทำพิธีลำส่ง โดยการนำเครื่องเก้า และกระทงเก้าห้องมาเซ่นสังเวย และกระทำ
พิธีลำส่ง ซึ่งหมายถึง ส่งสิ่งของให้แก่ครูบาเก่าที่ตายไปแล้ว ในการทำพิธีนี้ผู้ป่วยแต่ละรายคงไม่จำเป็นต้องทำทุกคน เพราบางรายป่วยเนื่องจากสาเหตุอื่น 
มิได้ป่วยเพราะมีครูบาเก่ามาอยากได้เครื่องบริขาร(เครื่องใช้สอย) ดังกล่าวแล้ว
               ในกรณีที่ครูบาไหว้ครูทำพิธีเสี่ยง จนกระทั้งครูบาเก่าเข้าสิงร่าง ครูบาผู้ทำพิธีจะไม่รู้สึกตัว จากนั้นจะลุกขึ้นฟ้อนรำไปเรื่อยๆเมื่อเริ่มลุกขึ้น ครูบาจะต้องสวมผ้าซิ่นทับผ้าที่สวมอยู่ (กรณีที่ผู้ป่วยเป็นผู้ชาย) ถ้าผู้ป่วยเป็นหญิงครูบาจะสวมผ้าแพรหรือผ้าฝ้ายโดยสวมทับผ้านุ่มเดิม ซึ่งเตียมวางไว้ใกล้กับเครื่องคายและผู้ทำหน้าที่สวมให้จะต้องเป็นผู้อาวุโสในกลุ่ม

               เมื่อครูบาเริ่มฟ้อนรำ หมอแคนก็จะเป่าแคน จนได้เวลาอันสมควร ชาวคณะที่เป็นกลุ่มอาวุโสก็จะทำหน้าที่ของตนเป็นต้นว่า บางคนขี่ม้าก้านกล้วย ยิงปืนไปด้วย บางคนฟ้อนรำโดยเดินไปรอบๆกระทงเก้าห้องที่วางไว้ตรงกลางห้องพิธี จากนั้นเมื่อถึงเวลาที่จะนำเครื่องบริขารไปส่งญาติของผู้ป่วยผู้ชายจะทำหน้าที่ถือกระทง ส่วนผู้หญิงจะทำหน้าที่หาบตะกร้า ซึ่งมีเครื่องเก้าอยู่ในนั้น จากนั้นจึงเริ่มลงจากบ้าน โดยให้ผู้ที่ขี่ม้าก้านกล้วยออกเดินหน้า พร้อมกับยิงปืนไปตลอดทาง ติดตามด้วยผู้ยกกระทง สำหรับผู้หาบจะต้องเดินอยู่หลังสุด เมื่อขบวนไปส่งเดินลงจากบ้าน ครูบาจะทำพิธีโดยใช้ช้าง
(เหล้า) หยดลงพื้น ๓ หยด แล้วใช้มีดขีดเส้น ๑ เส้น พิธีนี้ทำที่หน้าบันได เพราะถือว่าเป็นการขีดครั่นไม่ให้ครูบาเก่ากลับคืนมาทวงสิ่งของอีก
                สำหรับกระทงและเครื่องคาย จะต้องวางไว้ให้ห่างหมู่บ้านออกไปตามทิศทางที่ครูบาจะเป็นผู้กำหนดให้วาง จากนั้นผู้ทำหน้าที่ต่างๆจะต้องเดินทางกลับบ้านโดยไม่หยิบ ถือ หรือ หาบสิ่งของใดมาเลย จะมีบุคคลอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งไม่ใช่กลุ่มเดียวกัน หาบตะกร้ากลับคืนมา คงเหลือไว้แต่กระทงและอุปกรณ์อื่นเป็นอันเสร็จพิธีลำส่ง

พิธีขึ้นลำปัว (รักษา)

                 เมื่อทำพิธีลำส่งเสร็จ ผู้ป่วยจะถือขัน ภายในมีดอกไม้ ๑ คู่ ผู้ป่วยจะยกขันดอกไม้แล้วมาคุกเข่ากราบต่อหน้าครูบา ผู้เป็นครูบาจะจับที่ขัน แล้วกล่าวคำอวยพรให้หายเร็วๆ ชาวคณะทุกคนก็ต้องทำเช่นกัน
                 เมื่อเสร็จพิธีขึ้นขันแล้ว หมอแคนก็จะเป่าอีก ในการเป่าแคนนั้นผู้เป่าจะสามารถทายทักได้ว่าผู้ป่วยจะมีโอกาสหายยากหรือง่าย โยสังเกตจากการเป่าโดยสังเกตว่าเสียงแจ่มใสหรือแหบพร่าเบาไป เมื่อทุกอย่างพร้อมแล้วชาวคณะทุกคนต้องลุกขึ้นฟ้อนรำ สำหรับผู้ป่วยที่อาการไม่หนัก ถ้าลุกได้จะลุกขึ้นมาฟ้อนรำด้วย การฟ้อนรำไม่กำหนดเวลาขึ้นกับผู้ป่วยถ้าผู้ป่วยต้องการเลิกก็ต้องเลิก ก่อนเลิกพิธีครูบาพร้อมชาวคณะจะไปกราบที่เครื่องคาย ๓ ครั้งเป็นอันเสร็จพิธี จากนั้นครูบาจะนำเครื่องคายทั้งหมดไปเก็บบนหิ้ง
                 สำหรับสถานที่เหยานั้น ชาวผู้ไทใช้สถานที่แตกต่างกัน เป็นต้นว่า การเหยาเพื่อชีวิต เช่นเหยาผู้ป่วย เหยาต่ออายุ และเหยาคุมผีออก นั้นจะทำในบ้านของผู้ป่วย ถ้าการเหยาเลี้ยงผีนั้นจะทำที่บ้านเจ้าภาพ ซึ่งอาจเป็นบ้านของแม่เมืองหรือลูกเมืองคนใดคนหนึ่งก็ได้

ขอขอบพระคุณข้อมูลจาก http://www.sawasdeenakhonphanom.com/

ข่าวประชาสัมพันธ์จาก สมาคมบริหารโรงแรมไทย

 สมาคมบริหารโรงแรมไทย ขอเรียนเชิญผู้ประกอบการโรงแรมขนาดกลางและขนาดเล็ก เข้าร่วมกิจกรรม

โส้รำลึก ครั้งที่ 35 11 - 13 กุมภาพันธ์ 2559

ขอเชิญท่องเที่ยวสัมผัสวิถีอีสาน วิถีชนเผ่าไทยโส้ ที่ สกลนคร
แลกเปลี่ยนเรียนรู้วัฒนธรรมเผ่าไทโส้ใน "งานเทศกาลโส้รำลึก ครั้งที่ 35" ระหว่างวันที่ 11 - 13 กุมภาพันธ์ 2559 ณ บริเวณสนามหน้าศูนย์วัฒนธรรมไทโส้ อำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร พบกิจกรรมมากมายภายในงาน อาทิ พิธีบวงสรวงพระอรัญอาสา ขบวนแห่เจ้าเมืองเผ่าไทโส้ การประกวดธิดาไทโส้ ชมการแสดงทางวัฒนธรรมต่างๆ ของเผ่าไทโส้กุสุมาลย์ และจากแขวงคำม่วน ประเทศลาว และการแสดงอีกมากมาย

By อัครเดชา ฮวดคันทะ